Jak wspierać integrację sensoryczną dziecka podczas dni wolnych od terapii?

Wakacje czy ferie to czas wolności i zabawy, ale także często okres przerwy w regularnej terapii integracji sensorycznej, który może utrudnić utrzymanie osiąganych efektów. Niezależnie od domowych metod, które mogą wspomóc rozwój umiejętności sensorycznych, to systematyczna praca z terapeutą SI wciąż jest kluczowym elementem skutecznej i trwałej zmiany neurologicznej. Szczególne znaczenie ma indywidualny plan, nadzór specjalisty i dostosowywanie działań do aktualnych potrzeb dziecka. Jak jednak pomóc dziecku, by w czasie wolnym od terapii w minimalnym stopniu utracić wypracowane cele? Przede wszystkim spytać się swojego terapeuty co możecie zrobić podczas nieobecności. On wie najlepiej czego potrzebuje wasze dziecko. Ponadto przedstawić też chcę kilka ogólnych propozycji, które warto zastosować:

1. Rutyna i przewidywalność – kotwica w zmieniającym się dniu

Utrzymanie struktury dnia czyli regularne pory posiłków, odpoczynku i zabawy, pomaga regulować bodźce z otoczenia i stabilizować poziom lęku u dziecka. Stały rytm działa kojąco na układ nerwowy, zwłaszcza przy jednoczesnym obniżeniu dostępu do terapii. Jednak nie ma co wpadać w panikę i biczować się przy każdej zmianie planów. Do tego też trzeba dziecko przyzwyczajać. Wystarczy porozmawiać i wytłumaczyć dlaczego jest tak, a nie jak było wcześniej ustalone.

2. Kącik sensoryczny czyli miejsce spokoju i modulacji bodźców

Stworzenie strefy wyciszenia (np. namiot sensoryczny, miękkie poduszki, sensoryczne miski z piaskiem, glutki, gniotki, piłeczki jeżykowe, rzeczy o odmiennej fakturze) pozwala dziecku na samoregulację i chwilę pauzy. To istotne, bo daje wybór i kontrolę nad bodźcami, co znacznie obniża napięcie i ułatwia skupienie się.

Sensoryczne przestrzenie działają wszechstronnie, obniżają poziom stresu, poprawiają zdolność do koncentracji i stabilizują emocje.

3. Aktywności proprioceptywne

Takie działania jak pchanie, ciągnięcie, większy wysiłek mięśniowy (np. przenoszenie cięższych przedmiotów, przeciąganie liny, zabawa w koguciki, tory przeszkód, zawijanie w koc) dostarczają głębokich bodźców :

Propriocepcja – wzmocnienie świadomości ciała i kontroli motorycznej, budowanie planu i świadomości ciała i stabilności posturalnej.
Emocje i koncentracja – takie aktywności działają jednocześnie uspokajająco i pobudzająco, w zależności od potrzeb układu nerwowego, poprawiając zdolność skupienia się na zadaniu.
Równowaga i koordynacja – planowanie ruchu i adaptacja do przeciążenia mięśniowego wspiera rozwój umiejętności motorycznych i prostą stabilność.

4. Aktywizacja układu przedsionkowego czyli równowaga i orientacja przestrzenna

Ruchy takie jak bujanie, huśtawki, rotacje, przewroty angażują układ przedsionkowy, który:

Buduje poczucie równowagi i orientacji w przestrzeni, kluczowe w codziennym funkcjonowaniu, choćby jeździe na rowerze.
Pomagają w koordynacji wzrokowo-ruchowej i zwiększają tolerancję na ruch
Wpływają także na stabilizację wzroku podczas ruchu, co wspiera koncentrację w zadaniach.

Proste aktywności jak stanie na jednej nodze, poprawiają stabilność i koordynację, angażując układ przedsionkowy i propriocepcję jednocześnie. To podstawa postawy, ruchu i kontroli własnego ciała, fundament do nauki i zabawy.

6. Stymulacja oralna

Aktywność jak żucie gumy, jedzenie chrupiących przekąsek (marchewka, seler naciowy) czy używanie gumowych gryzaków:

Dostarczają proprioceptywnych bodźców oralnych, pomagając zredukować pobudzenie i zwiększyć koncentrację .
Są pomocne przy napięciu sensorycznym, lęku lub nadmiernej stymulacji.

7. Sensoryczna dieta – celowe planowanie bodźców

Zorganizowanie w napiętym czasowo dniu sensorycznych przerw (np. przenoszenie ciężkich rzeczy między aktywnościami), to może pomóc w utrzymaniu regulacji układu nerwowego. Istotne jest dobranie bodźców indywidualnie: dla niektórych dzieci taka aktywność może działać uspokajająco, dla innych pobudzająco, dlatego zawsze warto monitorować reakcje .

8. Sensoryczne zabawki, budowanie wielozmysłowych ścieżek mózgu

Sensoryczne przedmioty (np. kinetyczny piasek, huśtawka, sensoryczne miski, zimna i ciepła woda, zabawy w ryżu czy soczewicy) łączą różne zmysły: dotyk, wzrok, propriocepcję, wspierając rozwój mózgu. Pomagają dzieciom uczyć się przez manipulację i zabawę, łagodząc też napięcie emocjonalne i wspierając koncentrację.

Każda z opisanych aktywności ma wpływ na modulację poziomu pobudzenia układu nerwowego — uspokajając w momentach napięcia lub aktywizując, gdy dziecko jest apatyczne. To kluczowa umiejętność sensoryczna, regulować emocje i uwagę przez ciało.

Dlaczego terapia SI z terapeutą jest niezastąpiona?

Terapia SI działa na poziomie neurologicznym, wspierając przetwarzanie sensoryczne i adaptację w codziennym życiu, zwłaszcza u dzieci z ASD.
Terapeuta ocenia postępy, dostosowuje bodźce i monitoruje reakcje dziecka, domowa aktywność nigdy nie zastąpi tego indywidualnego podejścia.
Terapia, oparta na diagnozie, dzięki której terapeuta ma plan i cele, daje najlepsze, trwałe efekty i uczy rodziców świadomego wsparcia, nie tylko na wakacje czy ferie, ale na co dzień.

Przerwa od terapii SI nie musi oznaczać regresu, może być czasem zabawy, samoregulacji i wzmacniania zdobytych umiejętności jeśli tylko podejdziemy do tego mądrze i poprosimy o pomoc specjalistę. Powyższe propozycje, to realna pomoc i warto z niej skorzystać.

Natalia Pośpiech

Pedagog, Terapeuta Integracji Sensorycznej, Terapeuta Ręki, Terapeuta Umiejętności Społecznych