Odruch Babińskiego

Odruch Babińskiego to toniczne, grzbietowe zgięcie palucha z objawem „wachlarza”, czyli zgięciem i rozczapierzeniem pozostałych palców stopy przy drażnieniu podeszwowej części stopy. Objaw jest powtarzalny i cechuje go natychmiastowy powrót palucha do położenia wyjściowego po ustaniu drażnienia.

Odruch ten jest to jeden z tych  odruchów pierwotnych, które są mimowolnymi, automatycznymi i stereotypowymi reakcjami mięśni niemowlaka, które stanowią odpowiedź na bodziec.

Kto odkrył jeden z najważniejszych odruchów skórnych?

Józef Babiński urodził się 2 listopada 1857 roku w Paryżu jako syn polskich emigrantów Aleksandra Babińskiego i Henryki z Warenów.  Jego rodzice trafili do Francji w 1848 roku. W 1896 roku rozpoznał zaburzenia pracy układu nerwowego. Odruch, który odkrył, szybko uznano za podstawowy dowód kliniczny, który może wskazywać na uszkodzenia dróg piramidowych.

Jak się wywołuje odruch Babińskiego?

Dziecko musi być spokojne, wyspane. Układamy je w pozycji na plecach lub półleżąco. Dorosły delikatnie naciska na zewnętrzną linię podeszwy stopy – od pięty do małego palca. Reakcją obronną na ten bodziec jest skierowanie stopy do środka, zgięcie grzbietowe palucha oraz wachlarzowe ułożenie reszty palców. Odruch Babińskiego pojawia się w 11. lub 12. tygodniu życia płodowego. Jest aktywny od urodzenia do 2. roku życia, integruje się pomiędzy 1.–2. rokiem życia. U wielu dzieci, jeśli odruch jest opóźniony, pozostaje aktywny nawet powyżej 3. roku życia. Integracja tego odruchu wspiera dojrzałość chodu i tworzy podstawę poczucia równowagi, właściwej postawy oraz środka ciężkości ciała.

Dzięki rozwojowi odruchu posiadamy stabilność, pewność w obrębie koordynacji ruchowej, umiejętność z zakresu motoryki dużej – bieganie, skakanie, wspinanie. Prawidłowa jest również  równowaga statyczna i dynamiczna, postawa i stabilność. Kształtuje się chód bilateralny, koordynacja manualna i łatwość w pisaniu oraz rysowaniu (właściwa regulacja w napięciu mięśniowym).

Brak odruchu Babińskiego jest u niemowlęcia objawem nieprawidłowym.

Odruch ten powinien zbadać pediatra przy kontrolnej wizycie. Nieprawidłowy rozwój tego odruchu może spowodować słabą regulację napięcia mięśniowego. Chroniczne napięcie, brak mobilności i elastyczności w ścięgnach i stawach może spowodować dysfunkcję schematu tego odruchu, a nawet prowadzić do deformacji stop, kolan, bioder, kręgosłupa i postawy ciała.

Jednak do 3. roku życia powinien się zintegrować. Niezintegrowany odruch Babińskiego skutkuje:

• brakiem prawidłowej postawy, stabilności oraz trudności w utrzymaniu równowagi,
• nieśmiałością,
• słabą integracją bilateralną,
• problemami z koordynacją motoryki małej i dużej,
• trudnościami w rozwoju umiejętności oralnych i artykulacyjnych,
• bierną postawą w podejmowaniu decyzji i komunikowaniu się.

Jeśli odruch Babińskiego występuje u dzieci powyżej 3. roku życia lub u dorosłych jest to podstawowy dowód kliniczny, który przemawia za obecnością uszkodzenia części układu nerwowego, kontrolującą ruchy dowolne i postawę ciała (drogi piramidowe). U dzieci przed 3. rokiem życia odruch nie świadczy o zaburzeniach pracy ośrodkowego układu nerwowego i wynika z tego, że ich układ nerwowy nie jest w pełni rozwinięty. Jest to  prawidłowa, fizjologiczna reakcja organizmu, która z czasem zanika i zostaje zastąpiona odruchem podeszwowym.

 

 

Patologiczny odruch Babińskiego stwierdza się wtedy, gdy uszkodzone są drogi korowo-rdzeniowe. Mówimy wtedy o dodatnim odruchu Babińskiego. Może wystąpić w przebiegu udaru mózgu, stwardnienia rozsianego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, po urazach mózgu i nowotworu ośrodkowego układu nerwowego. Objawy piramidowe występują także w mózgowym porażeniu dziecięcym, zespole Leigha, otępieniu czołowo-skroniowym, chorobie Gauchera.

Zdarza się, że u niektórych dorosłych, ale też dzieci nie występuje żadna reakcja na podrażnienie stopy. Stan ten nazywa się zniesionym odruchem Babińskiego i nie musi oznaczać choroby. Brak reakcji może wystąpić przy dużym niedowładzie, zniesienia czucia w obrębie stopy.

Samego odruchu się nie leczy lecz jest sygnałem o konieczności podjęcia diagnostyki w kierunku chorób neurologicznych. Lekarz zaleca wtedy rezonans magnetyczny albo tomografię komputerową, aby wykluczyć choroby ośrodkowego układu nerwowego.

Natalia Pośpiech

Pedagog, Terapeuta Integracji Sensorycznej, Terapeuta Ręki