Koncentracja uwagi
Teraźniejszość w jakiej żyjemy charakteryzuje się szybkością, nadmiarem informacji, konsumpcją, natychmiastowością, niechęcią do czekania, szybkim nudzeniem się. Dzieci oglądają bajki, w których wszystko dzieje się bardzo szybko, obrazy przeskakują w zatrważającym tempie, są bardzo głośne i bardzo kolorowe. Dziecko nie musi się przy nich koncentrować, skupiać, myśleć. Bajka jest niewymagająca, mózg nie musi pracować. Dzieci w dzisiejszych czasach pragną, by tak wyglądał świat, nie chcą się męczyć uważnym słuchaniem, patrzeniem, nie chcą czekać na swoją kolej, nie chcą się uczyć nowych rzeczy, nie lubią nudy.
Uwaga dzieci jest zaburzona, nie potrafią się skoncentrować, mają trudności podczas pisania, czytania, słuchania, uczenia się. Skupiają się na krótko, potrzebują ciągłej stymulacji, czegoś, co wzbudzi znów ich zainteresowanie. Do tego wszystkiego często dochodzą trudności w sferze Integracji Sensorycznej. Wszystko to razem daje nam dziecko, które jest rozkojarzone, niesłuchające, przebodźcowane, hałaśliwe, nadruchliwe, często agresywne, mające problemy z nauką. Jak temu zaradzić? Co zrobić, by to zmienić? Zacznijmy od podstaw.
Uwaga to system odpowiedzialny za selekcję informacji i zapobieganie negatywnym skutkom przeładowania systemu poznawczego przez nadmiar danych. Wiąże się ze świadomością, czyli zdawaniem sobie sprawy z tego, co spostrzegamy lub o czym myślimy. Proces rozwijania koncentracji jest stopniowy. Najpierw mimowolna uwaga dziecka małego polega na zwracaniu uwagi na bodźce, dźwięki, nie panuje nad tym. Od mniej więcej 3 roku życia wchodzi uwaga dowolna, czyli taka, nad którą dziecko panuje. Wtedy dziecko może kierować swoją uwagą.
Czym jest więc koncentracja uwagi? Koncentracja uwagi to umiejętność skupienia się na tym, co robimy. Proces ten polega na odrzuceniu nadmiaru informacji po to, aby do świadomości docierały jedynie istotne informacje. Jest ona niezbędna przy wszystkich świadomych działaniach, np. podczas słuchania, gdy ktoś do nas mówi, czytaniu, sprzątaniu, liczeniu i oczywiście nauki itp.
Niezaburzoną koncentrację uwagi charakteryzują:
➔ selektywność – wybieranie odpowiedniego momentu na skupienie uwagi
➔ czujność – oczekiwanie na pojawienie się uwagi
➔ kontrola – panowanie nad koncentracją
➔ intensywność – nasilenie skupienia uwagi
➔ trwałość – utrzymywanie uwagi przez dłuższy czas
➔ kierunek – skupienie na konkretnym zadaniu
➔ pojemność -skupienie na odpowiedniej liczbie zadań
➔ zmienność – przechodzenie od jednego zadania do drugiego.
Jak długo mogą się skupiać dzieci?
➔ dzieci 2 – 4 letnie koncentrują się ok. 5 – 15 min
➔ dzieci 5 – 7 letnie koncentrują się ok. 15 – 25 min
➔ dzieci 8 – 10 letnie koncentrują ok. 25 – 35 min
➔ dzieci 11 – 13 letnie koncentrują się ok. 35 – 45 min
➔ dzieci 14 – 16 letnie koncentrują się ok. 45 – 55 min
Jeżeli koncentracja ma wszystkie te w/w cechy, to znaczy, że umysł działa bardzo efektywnie i przyczynia się do skuteczniejszego uczenia się oraz zapamiętywania.
Jeśli coś nam w tym przeszkadza, wtedy mamy do czynienia z zakurzeniami koncentracji, nieumiejętnym skupianiem uwagi.
Jakie są przyczyny takiego stanu?
• Przebodźcowanie
• za długie przebywanie przed tabletem, laptopem, telewizorem
• brak wdrożenia do rozwijania umiejętności, wytrwałej pracy
• brak wdrożenia do pokonywania trudności
• ADHD
• dysleksja, dysgrafia, dysortografiadyskalkulia
• brak dostosowania zadań do umiejętności ucznia
• zaburzenia Integracji Sensorycznej
• choroby i przyjmowanie niektórych leków
• niska motywacja do osiągania celu
• uszkodzenia lub mikrouszkodzenia Centralnego Układu Nerwowego w wyniku powikłań okołoporodowych
• doświadczanie stresu
• brak odpowiedniego odżywania
• braki wychowawcze w rodzinie
• niekorzystna atmosfera w rodzinie lub szkole
Jak możemy pomóc koncentracji?
• praca nad zadaniem powinna być z krótkimi przerwami (5-10 min.) Przerwy należy robić co 30-45 min
• wprowadzenie technik relaksacyjnych
• odpowiednia motywacja i wiara we własne możliwości dziecka, pozytywna postawa do wykonania zadań
• odpowiednie nawodnienie organizmu
• odpowiedni poziom minerałów i witamin w organiźmie
• odpowiednia ilość snu
• rozpoczynanie pracy od łatwiejszych zadań
• wizualizowanie celu zadania czyli powiedzenie dziecku jak będzie, gdy zadanie zostanie zrealizowane
• eliminacja rozpraszających bodźców z otoczenia, wyłączenie telewizora, cisza, porządek wokół, mało kolorów
• świeże powietrze (zalecane jest częste wietrzenie pomieszczeń)
• właściwe oświetlenie
• realizowanie planu dnia ustalonego z dzieckiem
• ograniczenie multimediów oraz higiena cyfrowa
• ćwiczenia zwiększające poziom koncentracji*
Ponadto: zanim zrealizujesz kolejną prośbę dziecka (np. nowy samochodzik, klocki lego, lalka), pozwól, by dziecko nauczyło się czekać na daną rzecz. Przewlekanie w czasie pozwala dziecku na naukę cierpliwości, zrozumienia, że nie wszystko dostaje się od razu, rozwijanie umiejętności odraczania gratyfikacji.
Uczmy też na czym polega uważne słuchanie. Utrzymujmy w czasie rozmowy z dzieckiem kontakt wzrokowy, spróbujmy zabaw i ćwiczeń, np. wysłuchiwanie i powtarzanie sekwencji słów, zdań, rymujących się wyrazów, wyliczanek, klaśnięć, dźwięków onomatopeicznych itp.
Pozwól dziecku opowiadać (np. o swoim dniu, o obejrzanej bajce czy sytuacji jaka mu się przytrafiła na podwórku)i pokaż, że naprawdę słuchasz zadając pytania do jego wypowiedzi, przeanalizujcie razem całą sytuację/historię, oceńcie postępowanie dziecka i jego kolegów itp.
*Ćwiczenia na koncentrację:
1. Wyszukiwanie szczegółów na obrazkach, rozmowy na temat obrazka metodą obrazków dynamicznych, odszukiwanie różnic pomiędzy dwoma z pozoru takich samych obrazków.
2. Rozwiązywanie i samodzielne tworzenie labiryntów.
3. Dla starszych dzieci wykonywanie obliczeń matematycznych w pamięci.
4. Układanie puzzli, mozaik z klocków, układanie budowli, wież itp.
5. Odtwarzanie prostych rytmów.
6. Rysowanie, malowanie, rysowanie pośladzie, łączenie punktów.
7. Zabawy typu „co się tu zmieniło?”
8. Układanie sekwencji obrazków.
9. Zapamiętywanie kolejności: głosek, dźwięków, obrazków, ułozonych zabawek itp.
10. Naśladowanie ruchów, czyli zabawa w lustro.
11. Zabawa „Lista zakupów”, zapamiętywanie produktów na liście.
12. Wyszukiwanie konkretnych liter w gazecie, zaznaczanie ich zakreślaczem.
13. Ćwiczenie orientacji przestrzennej na kartce papieru jak i własnego ciała.
14. Rozpoznawanie dźwięków, lokalizowanie dźwięków.
15. Odpowiadanie na pytania do usłyszanego tekstu literackiego.
16. Odgadywanie co ktoś rysuje na plecach dziecka.
17. Kalambury.
18. Zabawa w głuchy telefon.
19. Granie w memory.
20. Koncentrowanie się na jednym punkcie np. na ścianie (tu potrzebny sekundnik lub klepsydra).
21. Gry planszowe, zręcznościowe, układanki itp.
22. Odnajdywanie błędów w mowie lub na obrazkach.
23. Rysowanie dwoma rekami.
24. Zabawy bilateralne.
25. Sortowanie, selekcjonowanie różnych produktów (np. oddzielanie grochu od fasoli, klocków lego od drewnianych itp.).
26. Zabawa „Klaśnij kiedy usłyszysz”, ustalacie tu dźwięk lub słowo, albo głoskę itp..
27. Nauka na pamięć wierszy, piosenek, rymowanek, wyliczanek.
28. Zabawa „Co było dalej”, tu zaczynasz opowiadać pewną historię, a zadaniem dziecka jest wymyślenie co było dalej. Podobna zabawa to „Jak mogło się to skończyć inaczej”, dziecko wymyśla inne zakończenie usłyszanej historii.
29. Ćwiczenia oddechowe.
Według V.A. Magnesen człowiek pamięta:
1. 10% tego, co czyta;
2. 20% tego, co słyszy;
3. 30% tego, co widzi;
4. 50% tego, co widzi i słyszy;
5. 70% tego, co sam pisze i mówi;
6. 90% tego, co mówi i robi.
Dlatego pozwólmy dziecku doświadczać, eksplorować, uczyć się poprzez zabawę 🙂
Natalia Pośpiech
Pedagog, Terapeuta Integracji Sensorycznej, Terapeuta Ręki, Terapeuta TUS