Kołdra obciążeniowa- czym jest? Czy warto ją stosować?

Czym jest kołdra obciążeniowa?

Kołdra obciążeniowa, inaczej kołdra sensoryczna lub koc sensoryczny, to kołdra przypominająca zwykłą kołdrę, jednak różnicę można poczuć dopiero podczas użytkowania. Jest o wiele cięższa od zwykłej kołdry. Kołdra obciążeniowa to produkt terapeutyczny znany w medycynie od wielu lat, jednak dopiero od kilku lat stała się popularna w Polsce ze względu na jej dobroczynne właściwości.
Zwykłe kołdry są wypełnione puchem bądź silikonowym wypełnieniem, lekkim i przewiewnym, natomiast kołdry obciążeniowe mają wszyte kieszenie o tej samej wadze ze szklanym bądź metalowym granulatem lub naturalnym żwirkiem o owalnym kształcie, który zapewnia optymalny poziom obciążenia.
Wypełnienie w dotyku nie jest wyczuwalne. Natomiast rodzaje tkanin, którymi jest pokryta kołdra są bardzo różne, można wybrać najbardziej odpowiednią dla siebie bądź dziecka, jednak powinny być przyjazne w dotyku, miękkie, wykonane z gładkiej bawełny, jedwabiu, czy też tkaniny z domieszką lnu. Polecam kolory neutralne, najlepiej jak kołdra będzie jednokolorowa, bez wzorów czy nadruków- to zminimalizuje liczbę bodźców, które podczas zasypiania są nam niepotrzebne.

Jak działa kołdra obciążeniowa?

Rozłożony równomiernie ciężar kołdry sensorycznej oddziałuje na głęboko położone partie ciała, na tak zwany układ proprioceptywny. Rozluźnia mięśnie, delikatnie naciska na stawy i ścięgna. Stymuluje ona receptory organizmu odpowiadające za świadomość części ciała względem siebie oraz położenia ciała w przestrzeni. Jednocześnie głęboki ucisk wyzwala pokłady hormonów szczęścia – serotoniny i dopaminy oraz melaniny- hormonu snu, jednocześnie obniżając poziom kortyzolu- hormon stresu.
Kołdra obciążeniowa przez subtelny nacisk, wspierając aktywność układu nerwowego stymuluje odpowiednie receptory w mięśniach i ścięgnach.
Oddziałując na zmysł czucia głębokiego zwiększa jednocześnie kontrolę nad własnym ciałem, reakcjami. Ciężar, jaki daje nam kołdra, owocuje lepszą koordynacją i sprawniejszym reagowaniem na bodźce, ale również zapewnia poczucie wewnętrznego spokoju i uczucie bezpieczeństwa, niweluje lęk, a w konsekwencji pozwala na łatwiejsze zaśnięcie, zapewniając również spokojny, głęboki sen.

Dla kogo kołdra obciążeniowa?

Kołdrę obciążeniową poleca się dzieciom z zaburzeniami integracji sensorycznej, przy pierwszych objawach choroby Parkinsona, choroby Alzhaimera, czy nawet demencji. Stosuje się je u osób z nerwicami, zespołami stresu pourazowego, depresją, chorobą dwubiegunową, padaczką, fibromialgią. Kołdry obciążeniowe polecane są dla osób ze spektrum autyzmu, szczególnie, jeśli pojawiają się zaburzenia snu. Taka stymulacja może być również korzystna w przypadku dzieci z ADHD. Poprzez odpowiedni dobór ćwiczeń z kołdrą obciążeniową (np. rolowanie ciała) oraz regularne stosowanie kołdry w czasie wypoczynku poprawia się jakość życia i sposób funkcjonowania osób cierpiących na ww schorzenia.
Badania wskazują również na dobre rezultaty zastosowania kołdry obciążeniowej u osób dorosłych bez konkretnych schorzeń, lecz bardzo zestresowanych, pobudzonych, mających problemy z zasypianiem, częstym budzeniem się w nocy,apatycznych, nieumiejących się zorganizować czy mającymi kłopoty z koncentracją. Dlatego kołdry obciążeniowe dla dorosłych mogą być również ratunkiem w przypadku bezsenności, odczuwania stanów napięcia nerwowego i życia w permanentnym stresie. Pomagają zredukować lęk i obniżyć poziom stresu – pod kołdrą obciążeniową tętno zwalnia, zyskujemy poczucie odprężenia i spokoju.

Jak dobrać odpowiednią kołdrę obciążeniową?

Jeśli chodzi o dzieci z zaburzeniami SI, najlepiej w porozumieniu ze specjalistą- terapeutą, gdyż nie jest to wcale takie łatwe, ponadto nie każde dziecko ze zdiagnozowanymi problemami w obrębie SI może stosować taką kołderkę. Źle dobrany produkt nie będzie sprawował swojej roli, jak i będzie wywoływał dyskomfort u małego człowieka. Zbyt lekka kołdra nie będzie przynosić zakładanego efektu, a zbyt ciężka może pobudzać receptory zbyt intensywnie, wskutek czego możemy się spodziewać efektu odwrotnego od zamierzonego. By kołdra spełniła swoje zadanie, musi być dobrana do masy i rozmiaru ciała oraz do rodzaju zaburzenia. Przyjmuje się, że ciężar kołdry obciążeniowej powinien wynosić ok. 10 proc. masy ciała dorosłego i 10-15 proc. masy ciała dziecka, 20 cm dłuższa od wysokości dziecka, natomiast w przypadku dorosłego dobiera się rozmiar do rozmiaru łóżka.

Jak stosować kołdrę obciążeniową?

Stosowanie kołderki obciążeniowej dla dziecka powinno być najpierw skonsultowane z terapeutą integracji sensorycznej, lekarzem pediatrą lub fizjoterapeutą. Kołdra obciążeniowa stymuluje czucie głębokie, w terapii wykorzystywana jest w wielu ćwiczeniach. Jest narzędziem wykorzystywanym w terapii zaburzeń czucia głębokiego. Kołdry obciążeniowe są świetnym dopełnieniem rehabilitacji i fizjoterapii, zalecane szczególnie w leczeniu ADHD, ADD, Zespołu Downa, Aspergera, Autyzmu, w terapii dziecięcych zaburzeń koordynacji, czy zbyt dużej wrażliwości na bodźce zewnętrzne.
Najlepiej zacząć od krótkich serii po kilka, kilkanaście minut, zaczynając od dolnych części ciała, np. samych stóp, następnie wydłużać czas i nakrywać się coraz wyżej.
Dzieci należy przykrywać przed zaśnięciem lub po zaśnięciu, na kilkanaście minut do pół godziny. Metoda stopniowania tez jest bardzo ważna.
By dziecko mogło skoncentrować się np. podczas odrabiania lekcji, czy też podczas zwykłej zabawy, można mu zarzucić kołdrę na ramiona, na kilka do kilkunastu minut.
Niektórzy dorośli śpią pod kołdrami obciążeniowymi całą noc. Nie ma długotrwałych badań potwierdzających słuszność takiego wykorzystania kołdry. Polecała bym raczej kołdry podczas drzemek, odpoczynku lub na kilkadziesiąt minut przed zaśnięciem.

Czy kołdra obciążeniowa jest dla wszystkich?- przeciwwskazania.

Kołdry obciążeniowej nie powinno stosować się u dzieci poniżej 2 roku życia, ze względu na bezpieczeństwo. Istnieje niewiele przeciwwskazań i zagrożeń związanych ze stosowaniem kołdry obciążeniowej. Kołdra może okazać się także nieodpowiednia dla osób zmagających się z pewnymi schorzeniami, wśród nich wyróżnia się: obturacyjny bezdech śródsenny, astmę, klaustrofobię, łamliwość kości, osteoporozę.
Powyższe schorzenia mogą generować trudności w oddychaniu, osłabiać strukturę kości, nasilać lęk. Dodatkowe obciążenie zewnętrzne mogłoby spotęgować te objawy i doprowadzić do pogłębienia się stanów patologicznych.
Skutki uboczne stosowania kołdry zdarzają się rzadko i dotyczą przede wszystkim nieprawidłowego użytkowania, zbyt długiego jej stosowania (np. od razu całą noc), przykrywanie całego ciała od razu lub też zakrywanie szyi czy twarzy, czego nie należy robić. Zbyt długi czas stosowania może powodować przebodźcowanie, nadmierną stymulację, co z kolei może prowadzić do irytacji, poddenerwowania, zmęczenia czy objawów bólowych.

Kołdra sensoryczna to produkt przeznaczony dla osób potrzebujących docisku. Długotrwały, skumulowany w organizmie stres i napięcie, któremu często nie potrafimy dać upustu z powodzeniem może być przez nią niwelowany.
Jednak nie zawsze jesteśmy w stanie określić jaki to powinien być nacisk, jak intensywny i jak długi, dlatego zanim podejmiemy decyzję o zakupie kołdry, warto zasięgnąć rady specjalisty. Kołdry obciążeniowe działają, jednak ich stosowanie u osób zdrowych stanowić może pewne ryzyko. Stymulowanie zmian poziomów neuroprzekaźników i hormonów poprzez stosowanie kołdry obciążeniowej może trwale zaburzyć naturalne procesy organizmu.

Natomiast w przypadku dzieci stosowanie kołderki zawsze zaleca terapeuta integracji sensorycznej, pediatra, fizjoterapeuta, terapeuta dziecięcy, gdyż jest to element kompleksowej terapii.

Natalia Pośpiech
Terapeutka Integracji Sensorycznej, Pedagog, Terapeutka TUS