Ciii…jak wyciszyć dziecko?

„Cisza przynosi nam często wiedzę, którą jeszcze nie do końca pojęliśmy, że mianowicie posiadamy życie wewnętrzne. Poprzez ciszę dziecko, być może po raz pierwszy, spostrzega własne życie wewnętrzne. Po doświadczeniu ciszy nie jest się tym, kim było się wcześniej.”

Maria Montessori

Wyciszanie a uciszanie to dwie zupełnie rożne działania.

Uciszenie dziecka, to krótkotrwała czynność, która działa na chwilę, w dłuższej perspektywie daje efekt odwrotny do zamierzonego. Ulubionym przez rodziców „uciszaczem” dzieci jest bajka puszczona na telefonie, tablecie czy w telewizji, gry komputerowe. Znamy dobrze ten proceder. Rzeczywiście w tym czasie dziecko siedzi nieruchomo, wpatrzone w ekran, jest cicho…czego chcieć więcej?! Bajki te są zazwyczaj bardzo dynamiczne, dużo się w nich dzieje, są kolorowe, pełne różnych dźwięków. Wszystko w nich dzieje się szybciej, intensywniej, głośnej niż w realnym świecie. Bodźce, które dziecko dostaje są tak niezwykle emocjonujące i wciągające, że zastyga w bezruchu. Rodzicom wydaje się, że dziecko się wyciszyło. Nic bardziej mylnego! Ono tylko się uciszyło, w dodatku na chwilę. Po takiej dawce oszałamiających wrażeń niedojrzały jeszcze układ nerwowy, który został przeciążony, musi gdzieś odreagować i rozładować nadmiar bodźców i emocji. Po odejściu od ekranu dziecko jest jeszcze bardziej pobudzone, przebodźcowane, co skutkuje wzmożoną ruchliwością, brakiem skupienia, często rozdrażnieniem, wybuchami gniewu, a nawet agresją. Natomiast wyciszanie jest procesem długotrwałym, który daje efekty po pierwsze po jakimś czasie, po drugie na dłużej, umożliwia dziecku regulować emocje, daje narzędzia, by dziecko samo umiało radzić sobie z pobudzeniem, rozdrażnieniem czy złością.

Dlaczego dziecko jest pobudzone, głośne, nadruchliwe, nie może się skupić i skoncentrować?

Przyczyn może być mnóstwo, są nimi między innymi.:

przebodźcowanie
niezaspokojone podstawowe potrzeby (sen, głód, bezpieczeństwo, brak więzi, autonomii, ograniczenia- granice)
brak stałego napięcia mięśniowego
problemy z układem przedsionkowym (dziecko jest w ciągłym ruchu, by poczuć, gdzie znajduje się w przestrzeni)

Zacznijmy od tego, że nie ma uniwersalnej metody na wyciszenie. Każdy człowiek lubi co innego, każdy jest inny i ma inne preferencje. Niektórzy wyciszają się podczas kąpieli, dla niektórych jednak jest to zastrzyk energii. Większość ludzi lubi przygaszone, boczne światło, jednak niektórym może kojarzyć się z ciemnością i narasta w nich lęk i poczucie zagrożenia- nie wyciszą się wtedy na pewno! Dlatego każdy rodzic dobrze wie co może być przydatne dla jego dziecka podczas wyciszania, a co nie. Jednak jest kilka rzeczy, które zazwyczaj się sprawdzają.

Co wpływa pozytywnie na na wyciszenie dziecka?

Bezpieczeństwo

Każdy czuje się lepiej, gdy obok niego są ludzie, którym ufa i czuje się przy nich dobrze, wie czego się po nich spodziewać. Stałe rytuały, brak chaosu, uporządkowany harmonogram dnia i proste reguły- to wszystko wpływa na dobrostan emocjonalny dziecka. Dotrzymywanie obietnic i umów- gdy umawiacie się, że po przedszkolu pójdziecie do parku, zróbcie to.

Porządek

Nie chodzi tu o pedantyczną czystość, ale o to, by wszystko miało swoje miejsce, tak by dziecko wiedziało, gdzie znajdzie swoje rzeczy. Rzeczy dziecka powinny być włożone do szafek, szuflad i pojemników, tak by w pomieszczenie nie było rozpraszające. Zbyt dużo zabawek i bibelotów nie wpływa dobrze na koncentracje i skupienie. Warto chować część z nich, by za jakiś czas znów je wyciągnąć, a schować poprzednie. W ten sposób nie będzie ich za dużo, a dziecko będzie miało poczucie różnorodności. Ponadto bardzo istotny jest porządek kolorystyczny w pomieszczeniu, gdzie dziecko przebywa. Ściany powinny być w stonowanych kolorach, ciepłych i niech nie będzie ich za dużo. Jeśli dziecko uwielbia czerwony, to nie znaczy od razu, że musimy pomalować mu wszystkie ściany w jego pokoju na ten kolor.

Temperatura

Mówi się, że najlepsza temperatura do dobrego funkcjonowania to 21 st. Jednak jeśli dziecku w tej temperaturze jest zimno, to po prostu należy ją zwiększyć.

Ograniczenie bodźców

Oprócz kolorów oraz porządku, o których jest mowa wcześniej, ważne jest to, by w otoczeniu dziecka nie było zbyt głośno. Ciągła muzyka, włączony telewizor bez kontroli nie pomoże mu w wyciszeniu się. Natomiast ciepłe, stonowane światło w pomieszczeniu, cisza, miły zapach może pomóc.

Przytulna przestrzeń

Stwórz dziecku przestrzeń, gdzie może się schować, odpocząć, otulić się miękkim kocem, przytulić do pluszowego misia, położyć się na wygodnej poduszce i materacu. Świetnym pomysłem są małe namioty czy też zbudowanie w pokoju dziecka „Bazy” z koców.

Miejsce na rozładowanie emocji

Zrób dziecku kącik doświadczeń dotykowych, miejsce relaksu. Gniotki, układanki, puzzle czy książeczki sensoryczne z różnymi fakturami, ruchome elementy przyczepione na ścianie, pojemniki z materiałem sypkim (groch, fasola, kasza, ryż itp.), slime, kołderka obciążeniowa, piasek kinetyczny wraz z łopatką czy łyżką i foremki, to rzeczy, które mogą się tam znaleźć. W takiej przestrzeni można zrobić miejsce na malowanie rękami, możliwość rozcierania różnych substancji (pianki, farby, woda z mąką itp.).

Kontakt z naturą

Już od wieków wiadomo, że natura koi, wycisza, sprawia, że czujemy się lepiej. Jej kolory wpływają pozytywnie na nasz system nerwowy, dlatego warto je stosować w pomieszczeniach. Spacery, wędrówki, wyjazdy na łono natury będą na pewno pozytywnie wpływać na wyciszenie naszej pociechy, ale również naturalne zabawki i rośliny w domu.

Ruch

Jak to? Przecież chcemy wyciszyć dziecko, a nie pobudzić! Czy ruch może uczynić dziecko spokojniejszym? Owszem! Jednak powinien być to bardziej ruch siłowy niż kardio. Co to znaczy? Świetnie się tu sprawdzi dźwiganie, przepychanie, turlanie, ugniatanie ciała, automasaż i wszelkiego rodzaju zabawy stymulujące czucie głębokie, o których pisałam w artykule pt. „Każdy rodzic to potrafi czyli jak wpierać terapię SI w domu?” na blogu Zmysłka. Niektóre rodzaje zabaw stymulujące zmysł równowagi także tu się świetnie wpiszą (chodzenie po linie, zabawy z kocem, stanie na jednej nodze, chodzenie tyłem, huśtanie na hamaku).

Techniki oddechowe

Technik oddechowych jest bardzo dużo, jednak u dzieci sprawdzą się takie, w których mogą sobie coś wyobrazić lub pobawić się ulubiona maskotką. Przykład: „Balonik”- dziecko wyobraża sobie, że w swoim brzuszku ma balonik. Podczas wdechu balonik się pompuje i brzuszek staje się coraz większy i większy, wtedy zatrzymujemy się i liczymy do pięciu, następnie przy powolnym wydechu balonik się zmniejsza. „W górę i w dół”- dziecko leżąc na plecach, kładzie sobie swoją ulubioną maskotkę, figurkę czy nawet książkę na brzuchu. Podczas wdechu maskotka podnosi się do góry, podczas wydechu, w dół.

Lekcje ciszy Marii Montessori

Bezcenną rolę ciszy w wychowaniu i rozwoju dzieci odkryła słynna włoska lekarka i pedagog – Maria Montessori. Oto kilka lekcji ciszy, które zaproponowała 100 lat temu:

Wąchanie w ciszy rożnych charakterystycznych zapachów (skórki pomarańczy, cynamonu, lawendy, oregano, pieprzu, kwiatu).
Spacerowanie w ciszy po elipsie – dzieci spacerują po widocznej na podłożu elipsie, przenosząc jakiś przedmiot, np. kubek wodą, małą piłeczkę na łyżce.
Wsłuchiwanie się w bicie własnego serca, oddech, szmer deszczu, śpiew ptaków za oknem, ruchu ulicznego.
Wołanie dziecka szeptem. Rodzic na drugim końcu pokoju wypowiada różne imiona, dziecko gdy usłyszy swoje imię podchodzi do opiekuna i siada obok niego.
Podawanie sobie tamburynu, dzwoneczka w taki sposób, by nie zagrał.

Zabawy klepsydrami i światłem

Klepsydry żelowe działają bardzo uspokajająco. Dziecko potrafi się wpatrywać w nie przez dłuższą chwilę, warto wprowadzić zabawy nią, by wyciszyć naszą pociechę. Zabawy światłem również pozwolą dziecku skupić się i wyciszyć. W przyciemnionym pokoju pobaw się latarką o różnych kolorach światła, zabawką, która świeci lub lampą UV.

Książki i czytanie

Czytanie dziecku wycisza, uspokaja i sprawia, że dziecko lepiej się koncentruje. Jakie książki są dobre, by wyciszyć dziecko? Przykłady:
„Uważność i spokój żabki” Eline Snel
„Wszyscy ziewają” Bijsterbosch Anita
„Jesteś kimś wyjątkowym. Relaksacje dla dzieci ” Martyna Broda
„Wierszyki relaksacyjne dla dzieci” Arkadiusz Maćkowiak, Dominika Żebrowska
„Mój spokój” Anne Crahay
„Wyobrażanki. Relaksacyjne ćwiczenia na wyobraźnię” Anna Olejnik

Uczmy dzieci codziennej chwili ciszy, relaksu, wyciszenia. Na początku może być to trudne i nie zawsze będzie się udawało stworzyć taki czas, w którym dziecko doświadcza ciszy, jednak konsekwencja i regularność przyniosą pożądane rezultaty. W końcu dziecko samo zauważy, że cisza mu służy, uspakaja, poprawia koncentrację i jest bardzo przyjemna. Przyjdzie moment, że samo zacznie odchodzić na chwilkę relaksu, by zrobić sobie przerwę.

Pozdrawiam cichutko 🙂
Natalia Pośpiech
Pedagog, Terapeuta Integracji Sensorycznej