Jakim typem sensorycznym jest twoje dziecko?
Jakim typem sensorycznym jest twoje dziecko?
Integracja sensoryczna wg definicji oznacza uporządkowaną, właściwą organizację bodźców sensorycznych, które organizm odbiera przez systemy zmysłowe (receptory). Nadrzędna struktura układu nerwowego (mózg) rozpoznaje napływające bodźce, interpretuje je i na bazie zebranych dotychczas doświadczeń pozwala na wyzwolenie adekwatnej reakcji określanej jako reakcja adaptacyjna. Zaburzenia SI pojawiają się w momencie, w którym układ nerwowy w sposób nieprawidłowy organizuje bodźce zmysłowe.
Dysfunkcje w przetwarzaniu bodźców sensorycznych mogą obejmować systemy: czuciowy (dotyk oraz czucie głębokie), słuchowy, wzrokowy, węchowy, smakowy oraz zmysł równowagi.
Zaburzenia integracji sensorycznej mogą objawiać się w rozmaity sposób, np. wzmożoną lub obniżoną wrażliwością na bodźce czy zmniejszonym bądź zwiększonym poziomem aktywności ruchowej.
W swoich badaniach Jean Ayres wskazała na związki i wzajemne zależności funkcji motorycznych i sensorycznych oraz zauważyła ich wpływ na percepcję sensoryczną. Po raz pierwszy dr Ayres użyła pojęcia zaburzenia integracji sensorycznej w 1963 r., podkładając fundamenty pod zrozumienie dysfunkcji integracji sensorycznej (Biel i Peske 2009). Udowodniła ona, że podstawowe znaczenie w procesie rozwoju dziecka odgrywają trzy najwcześniej dojrzewające systemy zmysłowe. Należą do nich: system dotykowy, system czucia głębokiego oraz układ przedsionkowy.
Wyróżniamy trzy kategorie zaburzeń przetwarzania sensorycznego:
Zaburzenia modulacji sensorycznej.
Zaburzenia te dotyczą nadwrażliwości, podwrażliwości lub poszukiwania bodźców sensorycznych.
Zaburzenia dyskryminacji sensorycznej.
Dotyczą trudności w zdolności znajdywania różnic pomiędzy bodźcami sensorycznymi lub w rozumieniu ich znaczenia.
Zaburzenia motoryczne.
To zaburzenia dotyczące nieprawidłowości ruchowych o podłożu sensorycznym. Mogą być to zaburzenia posturalne: dziecko ma nieadekwatne reakcje na bodźce płynące z zewnątrz, ma kłopoty z przekraczaniem środkowej linii ciała, łatwo traci równowagę, może mieć trudności z chwytaniem piłki lub mieć dyspraksję.
W zaburzeniach modulacji sensorycznej możemy wyróżnić trzy typy sensoryczne: nadwrażliwość, podwrażliwość i poszukiwanie sensoryczne.
Którym typem jest twoje dziecko?
Nadwrażliwiec:
• nie lubi gdy inne osoby je dotykają
• reaguje przesadnie na ból
• trzeba obcinać w jego ubraniach wszystkie metki
• preferuje konkretne ubraniach
• chodzi na palcach
• reaguje krzykiem i ucieczką podczas wizyt u fryzjera, mycia lub czesania włosów
• nie lubi obcinania paznokci
• nie chce dotykać rzeczy „brudzących”
• dławi się lub unika jedzenia wybranej konsystencji
• zasłania uszy lub samo krzyczy gdy usłyszy dźwięk nieprzyjemny dla niego
• nie lubi się ruszać, huśtać, unika zabaw ruchowych-edukacyjnych
• unika tłumów, odchodzi na bok w grupie
• nie lubi jasnego światła
• wciąż coś mu brzydko pachnie, ma odruch wymiotny przy niektórych zapachach
• ma chorobę lokomocyjną
Dzieci te reagują na bodźce sensoryczne odpychająco. Wtedy dziecko może zachowywać się nieadekwatnie w stosunku do zaistniałej sytuacji, reagują wybuchem lub płaczem, ucieczką, dziwnym zachowaniem. Nadwrażliwość na bodźce może współwystępować z zaburzeniami lękowymi oraz z zaburzeniami opozycyjno-buntowniczymi, Nadwrażliwość sensoryczna może dotyczyć jednego systemu sensorycznego lub wielu systemów sensorycznych, często współwystępuje z innymi zaburzeniami modulacji sensorycznej.
Podwrażliwiec:
• jest niewrażliwy na ból
• nie zauważa, że się skaleczył lub uderzył
• często gryzie przedmioty niejadalne
• wpada na rózne przedmioty, jest niezdarny
• może się huśtać lub obracać w kółko godzinami
• nie reaguje na zmiany pozycji ciała
• szybko się męczy
• nie eksploruje otoczenia
• jest apatyczny
• nie lubi interakcji z innymi
• nie rejestruje zapachów, nie przeszkadzają mu nawet te bardzo intensywne
Dzieci te jakby nie rejestrują docierających do nich bodźców, wymagają silnej stymulacji, aby bodźce zostały zauważone przez system nerwowy. Sprawiają wrażenie nie reagujących na otoczenie, mało zainteresowanych nim.
Poszukiwacz sensoryczny:
• wciąż w ruchu, szuka nowych wyzwań
• nadruchliwy
• intensywnie skacze, biega
• może wydawać się agresywny w działaniu
• popycha, gryzie, wpada na inne osoby
• lubi bardzo intensywne smaki
• próbuje wszystkich rzeczy, nawet tych niejadalnych
• bawią się w sposób niebezpieczny, bardzo intensywny
Dzieci te charakteryzuje niezwykła tęsknota i poszukiwanie określonych wrażeń o dużej intensywności, częstości i czasu trwania stymulacji. Dzieci te manifestują stałą aktywność ruchową dążąc do zaspokojenia potrzeb sensorycznych, najczęściej dotyczy ruchu i propriocepcji.
Połączenie typów:
Różne typy sensoryczne mogą się łączyć. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego mają inny przebieg u każdego dziecka. Co więcej, reakcje dziecka mogą być różne w zależności od zmian w jego otoczeniu, tego w jakim jest nastroju, czy jest zmęczone i innych czynników. Dziecko na przykład może być poszukiwaczem sensorycznym, który potrzebuje stymulacji jamy ustnej i wciąż żuje swoje ubranie, włosy a równocześnie prezentować podwrażliwość na dotyk oraz nadwrażliwość na hałas lub może być nadwrażliwy dotykowo, nie lubić delikatnego dotyku i jednocześnie podwrażliwy przedsionkowo i proprioceptywnie, czyli lubi mocny docisk, silne przytulanie oraz ruch obrotowy, huśtawki.
Natalia Pośpiech
Pedagog, Terapeuta Integracji Sensorycznej, Terapeuta Ręki, Trener TUS