Jak media wpływają na rozwój dziecka?

Telewizja, gry komputerowe, media społecznościowe czy tego chcemy czy nie zajmują istotne miejsce w naszym życiu, a co za tym idzie, w procesie wychowania dzieci. Coraz więcej czasu spędzamy przed ekranem komórki, komputera czy telewizora. Jest to często spowodowane pracą, ale jest też bardzo często formą spędzania wolnego czasu.
Internet i telewizja jest swoistym oknem na świat, temu zaprzeczyć się nie da. Mamy dzięki nim niemal nieograniczony dostęp do informacji na każdy temat. Ciężko więc stwierdzić jednoznacznie, że media są złe i niepotrzebne. Bez nich niektórzy z nas na pewno stwierdzą, że ciężko było by żyć.

Dlaczego więc wciąż zadajemy sobie pytanie czy mogą źle wpływać na rozwój dziecka? Czy nasze pociechy powinny z nich korzystać? Jak często? O czym powinniśmy pamiętać? Czy rzeczywiście bajki wpływają pozytywnie na rozwój mowy? Od kiedy i jak dzieci powinny oglądać telewizję?

W tym artykule spróbuje odpowiedzieć na te pytania.

Od jakiego wieku dzieci mogą oglądać telewizję?

Niemowlęta i dzieci do 12 miesiąca życia nie powinny oglądać telewizji w ogóle. Jednak powszechny dostęp do urządzeń cyfrowych sprawia, że dzieci mają do czynienia z telewizorem już od pierwszych dni życia. To zatrważające zjawisko niesie za sobą wiele negatywnych skutków. Zasadniczo im później nasze dzieci zaczną mieć kontakt z tabletem, laptopem czy smartfonem, telewizorem, tym lepiej dla nich.

Nawet włączony laptop bądź telewizor w tak zwanym „tle” może spowodować poprzez szybko mieniające się obrazy, przebodźcowanie u małego człowieka. Może objawiać się to płaczliwością, agresywnymi zachowaniami, krzykiem, rozdrażnieniem i innymi nieciekawymi zachowaniami. Dziecko pozytywne aspekty zacznie otrzymywać z bajek dopiero około drugiego roku życia, kiedy to będzie mogło zrozumieć o co w bajce chodzi i zaczerpnąć z niej jakąś wiedzę. Ponadto jego system nerwowy będzie już na tyle dojrzały, by przyjąć bez szkód małą dawkę ruszających się obrazów.

A ile czasu dzieci mogą spędzać przed ekranem?:

2-3 letnie dzieci do 20 minut
3-5 letnie dzieci około 30 minut
5-7 letnie dzieci 40 minut
7-10 letnie dzieci około godziny

Źródło: https://pixabay.com/

Jakie negatywne skutki niesie za sobą długie spędzanie dzieci przed telewizorem, laptopem czy tabletem, komórką?

Dziecko, które długie godziny spędza przed ekranem czy to tableta czy telewizora, zaczyna ignorować dźwięki mowy, jego mózg zaczyna uznawać je za nieistotne i nie nadaje im znaczeń. Interakcja z drugim człowiekiem, dialog aktywizuje mózg dziecka, natomiast mnogość obrazów, ich szybkość czyni dziecko biernym i uczy selektywności odbioru słuchowego. Często takie dziecko przestaje jakby słyszeć co rodzice do niego mówią, ignoruje prośby czy polecenia, nie nawiązuje kontaktu wzrokowego, jest bardzo szybkie w swoich działaniach, woli bawić się samo.

Źródło: https://pixabay.com/

Telewizja czy też komputer, tablet ma duży wpływ na rozwój mowy, a raczej na jego zahamowanie. Skutek w postaci opóźnień w procesie rozwoju mowy i słownictwa pociechy jest widoczny i potwierdzony badaniami. Nasza pociecha uczy się poprzez interakcje ze swoimi rodzicami/opiekunami, często dostaje w postaci uśmiechu czy oklasków gratyfikację. Tego telewizor zrobić nie potrafi. Dowiedziono też, że maluchy poniżej 2. roku życia nie są w stanie uczyć się nowych słów z bajek. Oglądanie i słuchanie bajek więc nie sprawia, że dziecko zna więcej słów. Zaburza to proces rozwoju mowy u najmłodszych dzieci, a co za tym idzie, skutkuje zmniejszeniem liczby wypowiadanych przez nie słów.

Oglądając dużo bajek dziecko również traci możliwość kształtowania w sobie kreatywności. Niszczy również zainteresowanie realnym światem. Podczas przesiadywania przed telewizorem dziecko popada w jakby trans, który powoduje w perspektywie niechęć do rzeczywistości, nieumiejętność cieszenia się z życia. Nie potrafi się skupić poprzez przebodźcowanie, nie umie się skoncentrować na prostej zabawie, którą mogło by samo urozmaicić używając wyobraźni. Mózg takiego dziecka wciąż potrzebuje szybkich, nowych bodźców, dlatego taki maluch nie skupia się na jednej zabawce, porzuca jedną zabawę na rzecz drugiej, a potem trzeciej i czwartej, wciąż szuka nowych doznań i szybkich zmian akcji. Dziecko jakby chciało przenieść się w świat bajki, próbując zrobić wszystko, by realny świat stał się nim.

Wpatrywanie się długie godziny w telewizor ma skutek w pogorszeniu się wzroku dziecka, a także na wadę postawy. Podczas oglądania telewizji czy bajki na komputerze dziecko jest skupione na obrazie, który znajduje się w małej odległości. Może mieć później przez to trudności z szybkim skupieniem wzroku na odległych obiektach, a ponowne „dopasowanie” oczu do widzenia dalszych obrazów może potrwać nawet parę godzin. Ponadto systematyczne oglądanie telewizji zwiększa ryzyko pojawienia się krótkowzroczności, a w efekcie wiąże się z koniecznością noszenia okularów. Garbienie się, przybieranie dziwnych pozycji nie wpływa pozytywnie na układ kostny malucha. Poprzez brak ruchu i zajadanie podczas oglądania skutkuje również otyłością.

Ponadto dziecko, które wiecznie gra w gry, przesiaduje w domu przed telewizorem lub ekranem smartfona, nie spotyka się z rówieśnikami, co za tym idzie, cierpi na tym jego umiejętność rozwiązywania problemów, komunikowania się, socjalizacji.
Oglądanie scen przemocy może w dzieciach wyzwalać agresywne zachowania.

Podsumowując, jakie negatywne skutki ma długie przebywanie przed monitorem/ekranem telewizora/laptopa/komórki?:

brak chęci na aktywność fizyczną
opóźnienie rozwoju mowy
wzmożona agresja
trudności w zasypianiu
niespokojny sen
brak koncentracji i skupienia
pogorszenie wzroku
brak emocjonalnych przeżyć
brak relacji z innymi ludźmi
pogorszenie relacji z innymi
nieumiejętność komunikowania się z innymi
zanik kreatywności
obniżenie nastroju

Czy istnieją więc jakieś korzyści z oglądania telewizji przez dzieci?

Oczywiście, że tak! Już wiemy, ze nawet najbardziej edukacyjne bajki czy filmy pokazane dziecku zbyt wcześnie (do drugiego roku życia) mają negatywny wpływ na jego rozwój. Jednak dla starszych dzieci mogą wnieść wiele dobrego. Nie możemy do końca zakazać dziecku spędzania czasu przed telewizorem czy komputerem. Żyjemy w czasach, w których bez umiejętności biegłego posługiwania się tymi urządzeniami będzie nam bardzo trudno. Wszystko jest dla ludzi. Jednak są pewne zasady, którymi warto się kierować. Czas, który poświęca dziecko na telewizor czy komputer, oglądane treści, to musi kontrolować rodzic. Dziecko samo nie da rady ograniczyć sobie tej przyjemności i nie możemy od niego tego wymagać. Na początku przygody z oglądaniem bajek, ważne by:

bajki były krótkie (do 7, 8 minut)
treść bajki była mądra, czegoś uczyła, miała wysoką wartość edukacyjną
obrazy nie przeskakiwały zbyt szybko
bajka była spokojna
monitorować co dziecko robi z tabletem/pilotem/laptopem
nie puszczamy bajek przed snem
nie pozwalać dziecku oglądać podczas jedzenia

Wysoko edukacyjne programy, bajki, filmy mogą wpłynąć pozytywnie na rozwój mowy dziecka. Wspierają naukę poprawnej wymowy i pozwalają wzbogacić słownictwo, kształtują umiejętności rozumienia ze słuchu. Odpowiednio dobrane treści mogą stymulować wyobraźnię i kreatywność. Telewizja, internet może więc dostarczać zarówno wiedzy jak i rozrywki, może, choć nie musi być destrukcyjna dla rozwoju dziecka. Wiele treści stanowi okno na świat dla maluchów. Dzięki nim mogą poznać nowe miejsca na świecie, ciekawą muzykę, innych ludzi, zwierzęta, rośliny, mogą również nauczyć się o wielu ciekawych rzeczach dotyczących zjawisk atmosferycznych, poszerzy ich wiedzę na tematy związane z emocjami, kontaktami społecznymi, umiejętnością rozwiązywania konfliktów itp.

Natalia Pośpiech
Pedagog, Terapeuta Integracji Sensorycznej, Terapeuta ręki, Terapeuta TUS