Fakty i mity na temat autyzmu

Nawiązując do minionego miesiąca wiedzy na temat autyzmu, chciałam w kilku zdaniach przyczynić się do poszerzenia świadomości o ASD.

Autyzm, znany również jako spektrum zaburzeń autystycznych (ASD, łac.autismus infantum) jest złożonym zaburzeniem rozwoju i funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, które charakteryzuje się zakłóceniami zdolności komunikowania uczuć i budowania relacji międzyosobowych. Typowe dla spektrum autyzmu jest też zubożenie i stereotypowość zachowań oraz trudności z integracją wrażeń zmysłowych. Jak do tej pory, nie ustalono ze stuprocentową pewnością, jakie są przyczyny rozwoju autyzmu, jednak bierze się pod uwagę kilka teorii. Przede wszystkim uważa się, że do powstawania tego rodzaju zaburzeń rozwoju ma podłoże genetyczne. Zaobserwowano, że u dzieci z autyzmem często obecne są charakterystyczne nieprawidłowości genetyczne i mutacje niektórych genów. Wraz ze wzrostem świadomości społecznej, rośnie także liczba mitów i błędnych przekonań, które często utrudniają zrozumienie i akceptację osób autystycznych, a w perspektywie utrudniają życie i funkcjonowanie tych osób. Poniżej najczęstsze fakty i mity na temat spektrum autyzmu:

MIT 1: Autyzm jest chorobą

FAKT: Autyzm nie jest chorobą, jest odmiennym sposobem funkcjonowania mózgu. Nie jest czymś, co można „wyleczyć” – to cecha neurorozwojowa obecna przez całe życie. Często mówi się, że to inny sposób przetwarzania informacji, nie lepszy ani gorszy – po prostu inny. Dzieci ze spektrum nie potrzebują „naprawy” czy „wyleczenia”, lecz wsparcia w dostosowaniu środowiska do ich potrzeb i możliwości.

MIT 2: Osoby z zespołem Aspergera nie chcą mieć kontaktów z innymi ludźmi

FAKT: Osoby z Aspergerem często pragną nawiązywać relacje, ale mogą mieć trudności z rozumieniem społecznych zasad i sygnałów niewerbalnych. Ich intencje bywają mylnie odczytywane jako brak zainteresowania.

MIT 3: Wszystkie osoby autystyczne są takie same

FAKT: Spektrum autyzmu obejmuje ogromną różnorodność – stąd słowo „spektrum”. Niektóre osoby mogą być niewerbalne i potrzebować dużego wsparcia, inne mogą być bardzo samodzielne i odnosić sukcesy zawodowe. Każda osoba w spektrum ma unikalny zestaw cech, mocnych stron ale i swoich ograniczeń i trudności. Dalatego warto pamiętać o częstym powiedzeniu rodziców dzieci z autyzmem i ich nauczycieli, terapeutów: „Kiedy znasz jedno dziecko z autyzmem – znasz jedno dziecko z autyzmem.”

MIT 4: Autyzm jest wynikiem złego wychowania lub braku miłości

FAKT: Ten mit ma swoje korzenie w przestarzałych teoriach z lat 50., które obwiniały „zimne matki” za rozwój autyzmu. Współczesna nauka stanowczo odrzuca takie podejście – autyzm ma podłoże biologiczne i genetyczne. Rodzice często muszą zmagać się z poczuciem winy oraz oceną społeczną, która dodatkowo komplikuje ich życie.

MIT 5: Osoby autystyczne nie odczuwają emocji i nie chcą nawiązywać relacji

FAKT: Osoby w spektrum doświadczają emocji, często bardzo intensywnie i mogą bardzo chcieć bliskości, choć mogą mieć trudności z jej wyrażeniem lub zrozumieniem konwencji społecznych. Brak kontaktu wzrokowego czy trudności w rozmowie nie oznaczają braku uczuć. Wyrażanie uczuć jest w przypadku dzieci ze spektrum mniej typowe.

MIT 6: Zespół Aspergera to „łagodna” forma autyzmu

FAKT: Jest to mocno uproszczona teza. Choć osoby z Aspergerem zwykle nie mają opóźnień w rozwoju, mogą doświadczać poważnych trudności w codziennym funkcjonowaniu, szczególnie w relacjach społecznych, emocjonalnych i adaptacyjnych.

MIT 7: Szczepionki powodują autyzm

FAKT: To jeden z najbardziej szkodliwych mitów. Liczne badania naukowe potwierdziły, że nie ma żadnego związku między szczepieniami (w tym MMR) a występowaniem autyzmu. Mit ten został obalony, a pierwotne badanie, które go sugerowało, zostało zdyskredytowane i wycofane. Rodzice dzieci autystycznych często muszą konfrontować się z nieprzyjemnymi komentarzami, jakoby ich decyzje zdrowotne wywołały autyzm.

MIT 8: Osoby z Aspergerem są zimne emocjonalnie

FAKT: Mają emocje jak każdy inny człowiek, często głębokie i intensywne, ale mogą mieć trudności z ich wyrażeniem lub odczytaniem u innych. Wiele osób z Aspergerem jest bardzo empatycznych, choć w niekonwencjonalny sposób.

MIT 9: Osoby autystyczne są zawsze genialne lub mają „nadludzkie” zdolności

FAKT: Choć niektóre osoby autystyczne wykazują wybitne zdolności w określonych dziedzinach (np. matematyce, muzyce, pamięci), większość nie przejawia cech sawantyzmu. Ten mit tworzy nierealistyczne oczekiwania i może umniejszać realnym wyzwaniom, z jakimi się mierzą. Należy zwrócić uwagę na to, że każde dziecko ma swoje talenty, ale również obszary wymagające szczególnego wsparcia.

MIT 10: Osoby z autyzmem nie przytulają się

FAKT: Dużo osób z autyzmem przytula się do swoich rodziców, terapeutów, opiekunów.

MIT 11: Osoby z autyzmem nie patrzą w oczy

FAKT: Część osób z autyzmem nawiązuje dobry kontakt wzrokowy.

Zrozumienie autyzmu wymaga porzucenia mitów i uważnego wsłuchania się zarówno w głosy samych osób w spektrum, jak i ich rodzin, nauczycieli, terapeutów.

Autyzm to nie wyrok, to raczej inny sposób bycia. Warto go zrozumieć, zanim się go zbyt pochopnie oceni.

Natalia Pośpiech
Pedagog, Terapeuta Integracji Sensorycznej, Terapeuta Ręki, Terapeuta Umiejętności Społecznych